5 Oktober 1944 was de dag dat het drama voor ons gezin begon.
Vroeg in de ochtend werden wij opgeschrikt door hevig gebonk op de voordeur van ons huis aan de Amstelkade.
Duitse soldaten gaven met die gehate bevelen te kennen dat wij onmiddellijk open moesten doen.
Zij zochten mijn oudste broer Pieter.
Hij moest meekomen.
Ook doorzochten ze het hele huis, waarbij ze een onklaar gemaakte handgranaat vonden. Extra foute boel. Ja
Pieter had hem ergens gevonden en als curiositeit mee naar huis genomen. Mijn vader werd ervoor ter verantwoording geroepen. Hij moest ook meekomen.
Zij werden overgebracht naar het Huis van Bewaring op de Weteringschans. De verslagenheid en onzekerheid bij de achterblijvers was natuurlijk groot.
Twee weken later werd mijn vader vrijgelaten, Pieter niet want die kwam voor op een lijstje met verzetsstrijders en moest verder verhoord woorden.
Zover kwam het echter niet, want……
Twee dagen later werd hij hier op deze plek tezamen met 28 andere mannen gefusilleerd.
De afschuwelijke details van die moordpartij zijn te heftig om hier te vertellen, alsmede eraan denken hoe Pieter zijn laatste uren waren
De gevolgen van dit drama voor ons gezin waren groot.
Ons gezin bestond uit vader en moeder en 10 kinderen in de leeftijd van 5 tot 23 jaar.
Het geleden verlies en de afschuwelijke omstandigheden waren voor ons maar vooral voor mijn ouders moeilijk te verwerken.
Het sterke geloof van mijn vader en moeder hielp hen. En ook schijnbaar door er zo weinig mogelijk over praten.
Hun leven werd bepaald door verdriet hierover en dat etterde zeer lang door.
Het is nooit meer geworden wat het eerst was.
Mijn moeder had stil verdriet dat langzamerhand haar gezondheid ondermijnde.
Mijn vader was eens in drie jaar manisch depressief en moest dan langdurig behandeld worden in een kliniek.
Diepe zorgen voor mijn moeder, die naast de zorgen voor het grote gezin ook nog eens de complexe taak om mijn psychisch soms wankele vader op de been te houden.
Wij hun kinderen, hebben behalve het verdriet over het verliezen van onze broer ook het lijden daaronder van onze ouders met lede ogen moeten aanzien.
Dat heeft ook bij ons diepe sporen achtergelaten en zeker bij mijn oudere broers en zusters.
We hebben het natuurlijk ook aan onze kinderen verteld en zij hebben zeer zeker onze pijn en het verdriet hierover meegekregen.
Hoe het hier op de Apollolaan precies gebeurd was, is lange tijd voor ons onduidelijk geweest. Er werd amper over gesproken en zeker geen details. Archieven bleven gesloten en internet bestond nog niet.
Niet lang geleden besloot mijn neef Joost van Daalen onderzoek in te stellen naar de omstandigheden rondom de moord op zijn oom Pieter. Dat resulteerde in een boek, waarin de pijnlijke feiten van dit drama vermeld staan. Later is daarover ook een podcast gemaakt. Hij deelde dit met de familie.
Mijn andere neven en nichten raakten hierdoor nog meer betrokken bij dit familiedrama, nadat ze al eerder gevoed waren door de verhalen hierover van hun vader of moeder.
Ze waren zozeer begaan met dit stuk familiegeschiedenis dat één van hen er een lied over heeft gemaakt. Dat zongen ze gezamenlijk in een online videoclip toen corona een herdenking als deze verhinderde.
Zo heeft oom Pieter een echte plek in onze familie gekregen.
Dat is fijn om te beseffen en ik ben er ook erg trots op dat bijna al de neven en nichten hier vanavond aanwezig zijn. Samen gedenken zij hun oom en hun vader, hun moeder, die dit verdriet ook met zich mee hebben gedragen
Dit is het bewogen verhaal in onze familie. Zo zijn er ontelbare families die dergelijke verhalen, of nog erger, kunnen vertellen.
De afgelopen jaren hebben wij op deze plaats vaak vreselijke verhalen gehoord die Joodse families zijn overkomen. Zo zijn er talloze geschiedenissen over die rampzalige tijd te vertellen. Ze moeten verteld blijven worden. Hoe ongemakkelijk het ook is om ernaar te luisteren.
Amsterdam telt zo’n 200 oorlogsmonumenten, de meeste met een herinnering aan een gebeurtenis die daar heeft plaats gevonden.
Hier in de buurt bijv. Op het Adema van Scheltemaplein een met een herinnering aan de deportatie van 18.000 joodse Amstedammers die vanuit zuid werden gedeporteerd.
Of in de Gerard Terborgstraat een herinnering aan 169 buurtbewoners die omkwamen.
En hier op de Apollolaan het MONUMENT VOOR DE GEVALLENEN VAN HET VERZET 1940-1945 dat ons herinnert aan de afschuwelijke moordpartij van 29 verzetsstrijders, waaronder mijn broer.
De bezetter vond het nodig om hier 29 willekeurige gevangenen gewoon af te knallen als wraak op een actie van het verzet waarbij een voor hen belangrijke Sicherheitsdienstmedewerker werd gedood.
Naast herdenken, vraag je je ook af. Hoe kon dit nou allemaal gebeuren, mensen die elkaar verschrikkelijke dingen aan doen
Oorlog voeren bestaat al zolang er mensen op de aarde zijn.
Waarom steeds weer. Steeds eenzelfde patroon.
Oorlog ontstaat niet van de ene op de andere dag. Het begint met woorden, met ideeën die zich verspreiden, soms langzaam, soms razendsnel.
Met een massa die die Ideeën overneemt, niet altijd uit overtuiging, soms uit gemak soms uit een oprechte wens ergens bij te horen soms uit angst (ook een beproefde methode om de massa mee te krijgen), en mensen die niet meegaan met de massa worden buitengesloten.
Het gebeurde in de jaren dertig, het gebeurde in de oorlog en het gebeurt, in subtielere vormen heden ten dage nog steeds.
Ook vandaag zien we hoe makkelijk een mens zich laat meevoeren. Hoe snel een mening waarheid wordt, simpelweg omdat velen haar delen. Wie twijfelt wordt weggezet als naïef, gevaarlijk, als een tegenstander, een vijand, vaak voorzien van een bekend label.
Wij willen toch geen oorlog en onderdrukking, wij willen vrij zijn, vinden en kunnen doen wat ons goed dunkt.
Maar vrijheid, echte vrijheid vraagt meer dan het herhalen wat de massa vindt. Het is werken, het vraagt om moed. Bereidheid stil te staan bij, na te denken, vragen te blijven stellen, juist als iedereen lijkt te weten hoe het zit.
Daarom herdenken we vandaag niet alleen de slachtoffers van oorlog en onderdrukking, die zich verzet hebben en daar een groot offer voor moesten brengen. We herdenken ook de proteststemmen die we niet of nauwelijks meer horen. En we kunnen hen en ons zelf beloven waakzaam te blijven. Niet blind achter de massa aan te lopen, maar eigen verantwoordelijkheid te nemen voor het verleden, het heden en de toekomst.
Want vrede en dus vrijheid is niet vanzelfsprekend. Het begint bij ons Hier .NU